Thống kê; là môn khoa học về dữ liệu và được nhiều nước trê;n thế giới, đặc biệt là những nước công nghiệp phát triển, sử dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội. Các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia và giám sát việc thực hiện các chính sách này đạt được hiệu quả cao nhất chỉ khi được xây dựng dựa trê;n bằng chứng là số liệu thống kê; tin cậy.
Để sản xuất được những số liệu thống kê; đảm bảo chất lượng, đòi hỏi trước tiê;n phải tập trung nghiê;n cứu phương pháp luận thống kê; theo chuẩn mực quốc tế và áp dụng vào điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia. Nhằm trang bị những kiến thức và kỹ năng nghiê;n cứu thống kê; đối với thống kê; nhà nước của mỗi quốc gia, Viện Thống kê; Liê;n hợp quốc, khu vực châu Á - Thái Bình Dương (UNSIAP) đã biê;n soạn và phát hành cuốn sổ tay “Introduction to methods for research in offical statistics”, tạm dịch là “Hướng dẫn các phương pháp nghiê;n cứu trong thống kê; nhà nước”. Sổ tay hướng dẫn được biê;n soạn dưới sự chỉ đạo của bà Davaasuren Chultemjamts, Viện trưởng Viện Thống kê; Liê;n hợp quốc khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (UNSIAP), sự trợ giúp của ngài Jose Ramon G. Albert và được Viện Khoa học Thống kê; chủ trì dịch phát hành.
Sổ tay dày 200 trang, được kết cấu thành 6 chương, bao gồm các nguyê;n tắc nghiê;n cứu cơ bản cũng như nhiều phương pháp Thống kê; phục vụ cho nghiê;n cứu. Các chủ đề được đề cập trong tài liệu gồm có: Các vấn đề về thực hiện nghiê;n cứu, xác định vấn đề nghiê;n cứu và thiết kế nghiê;n cứu, phân tích Thống kê;, viết và trình bày báo cáo nghiê;n cứu. Bê;n cạnh đó, một số Báo cáo tóm tắt, đặc biệt là từ Khóa đào tạo Vùng RbTP đầu tiê;n do UNSIAP và đối tác khu vực là Trung tâm Nghiê;n cứu và Đào tạo Thống kê; Philippin thực hiện cũng được đưa ra. Đồng thời, tài liệu cung cấp các thảo luận mở rộng về việc sử dụng phần mềm thống kê; STATA (phiê;n bản 10) cho xử lý và phân tích dữ liệu cơ bản, bao gồm cả việc lập các bảng biểu và đồ thị, chạy và chẩn đoán các mô hình hồi quy cũng như thực hiện các phân tích nhân tố.
Đây là cuốn sổ tay rất có giá trị trong công tác đào tạo nâng cao năng lực nghiê;n cứu, phân tích của đội ngũ những người làm công tác thống kê; và cải thiện chất lượng số liệu thống kê; nhà nước.
Dưới đây, Tạp chí Con số và Sự kiện giới thiệu một phần nội dung của cuốn sổ tay, với phần 1.4. Dự án nghiê;n cứu thuộc Chương I. Nghiê;n cứu, nhà nghiê;n cứu và độc giả.
…
Để sản xuất được những số liệu thống kê; đảm bảo chất lượng, đòi hỏi trước tiê;n phải tập trung nghiê;n cứu phương pháp luận thống kê; theo chuẩn mực quốc tế và áp dụng vào điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia. Nhằm trang bị những kiến thức và kỹ năng nghiê;n cứu thống kê; đối với thống kê; nhà nước của mỗi quốc gia, Viện Thống kê; Liê;n hợp quốc, khu vực châu Á - Thái Bình Dương (UNSIAP) đã biê;n soạn và phát hành cuốn sổ tay “Introduction to methods for research in offical statistics”, tạm dịch là “Hướng dẫn các phương pháp nghiê;n cứu trong thống kê; nhà nước”. Sổ tay hướng dẫn được biê;n soạn dưới sự chỉ đạo của bà Davaasuren Chultemjamts, Viện trưởng Viện Thống kê; Liê;n hợp quốc khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (UNSIAP), sự trợ giúp của ngài Jose Ramon G. Albert và được Viện Khoa học Thống kê; chủ trì dịch phát hành.
Sổ tay dày 200 trang, được kết cấu thành 6 chương, bao gồm các nguyê;n tắc nghiê;n cứu cơ bản cũng như nhiều phương pháp Thống kê; phục vụ cho nghiê;n cứu. Các chủ đề được đề cập trong tài liệu gồm có: Các vấn đề về thực hiện nghiê;n cứu, xác định vấn đề nghiê;n cứu và thiết kế nghiê;n cứu, phân tích Thống kê;, viết và trình bày báo cáo nghiê;n cứu. Bê;n cạnh đó, một số Báo cáo tóm tắt, đặc biệt là từ Khóa đào tạo Vùng RbTP đầu tiê;n do UNSIAP và đối tác khu vực là Trung tâm Nghiê;n cứu và Đào tạo Thống kê; Philippin thực hiện cũng được đưa ra. Đồng thời, tài liệu cung cấp các thảo luận mở rộng về việc sử dụng phần mềm thống kê; STATA (phiê;n bản 10) cho xử lý và phân tích dữ liệu cơ bản, bao gồm cả việc lập các bảng biểu và đồ thị, chạy và chẩn đoán các mô hình hồi quy cũng như thực hiện các phân tích nhân tố.
Đây là cuốn sổ tay rất có giá trị trong công tác đào tạo nâng cao năng lực nghiê;n cứu, phân tích của đội ngũ những người làm công tác thống kê; và cải thiện chất lượng số liệu thống kê; nhà nước.
Dưới đây, Tạp chí Con số và Sự kiện giới thiệu một phần nội dung của cuốn sổ tay, với phần 1.4. Dự án nghiê;n cứu thuộc Chương I. Nghiê;n cứu, nhà nghiê;n cứu và độc giả.
…
1.4. Dự án nghiê;n cứu
Mặc dù không có một công thức đơn lẻ nào để hướng dẫn cho tất cả các nhà nghiê;n cứu nhưng một dự án nghiê;n cứu thường bao gồm lập kế hoạch và viết báo cáo nghiê;n cứu. Bắt đầu từ việc lựa chọn một vấn đề nghiê;n cứu, xác định các câu hỏi hoặc các mục tiê;u nghiê;n cứu, thu thập dữ liệu thích hợp để trả lời các câu hỏi cho tới phân tích dữ liệu. Phần lớn các ghi chép trong nghiê;n cứu thường là các ghi chép đơn giản về các thông tin thu thập được.
Khi thực hiện một dự án nghiê;n cứu, để đưa ra được một báo cáo nghiê;n cứu có chất lượng, nhà nghiê;n cứu thường phải tiến hành các bước sau:
1. Xác định và trình bày vấn đề nghiê;n cứu: a. Đánh giá khả năng nghiê;n cứu của vấn đề và giá trị của nghiê;n cứu; b. Xây dựng các mục tiê;u nghiê;n cứu, bao gồm các mục tiê;u chung và các mục tiê;u cụ thể.
2. Xem xét tài liệu và phỏng vấn các chuyê;n gia để nắm vững vấn đề nghiê;n cứu.
3. Xem xét và hoàn thiện các mục tiê;u nghiê;n cứu.
4. Xây dựng khung khái niệm của nghiê;n cứu (bao gồm các giả định).
5. Trình bày các giả thuyết.
6. Xây dựng khung thao tác khái niệm của nghiê;n cứu.
7. Xác định các trở ngại nghiê;n cứu có thể xảy ra.
8. Xây dựng thiết kế nghiê;n cứu: a. Thiết kế mẫu; b. Phương pháp thu thập dữ liệu; c. Các phương pháp phân tích dữ liệu.
9. Thu thập dữ liệu.
10. Xử lý dữ liệu.
11. Tổng hợp dữ liệu.
12. Phân tích và giải thích dữ liệu.
13. Kết luận và kiến nghị.
14. Báo cáo kết quả nghiê;n cứu.
Tất nhiê;n, các bước thực hiện trê;n không phải là một quy tắc và cũng không nhất thiết phải được thực hiện một cách tuần tự và rập khuôn. Tuy nhiê;n, qua đó chúng ta có thể thấy được một số bước khi tiến hành nghiê;n cứu cũng như nhận ra một số lỗi phổ biến khi tiến hành nghiê;n cứu. Asis (2002) đã liệt kê; các lỗi phổ biến như sau:
1. Thu thập dữ liệu khi chưa xác định rõ kế hoạch hoặc mục đích sử dụng dữ liệu mà chỉ mong có thể xác định được ý nghĩa của dữ liệu sau khi đã thu thập;
2. Lấy tập dữ liệu có sẵn và cố gắng khớp dữ liệu đó với các vấn đề nghiê;n cứu;
3. Xác định các mục tiê;u nghiê;n cứu dưới dạng các mệnh đề chung chung và mơ hồ khiến cho các giải thích và kết luận trở nê;n tùy tiện, vô căn cứ;
4. Thực hiện dự án nghiê;n cứu mà không xem xét các tài liệu chuyê;n môn hiện có về đề tài nghiê;n cứu;
5. Sử dụng các phương pháp nghiê;n cứu đặc biệt chỉ áp dụng cho một tình huống nhất định mà không cho phép khái quát hóa cho các tình huống khác cũng như không đóng góp vào nội dung chính của nghiê;n cứu;
1. Không đưa được nghiê;n cứu vào khung lý thuyết và khái niệm hợp lý, do đó không thể liê;n kết các thành phần của nghiê;n cứu với nhau thành một trình tự có hệ thống, đồng thời không thể cung cấp các đánh giá và thông tin phản hồi cho lý thuyết giáo dục;
2. Không đưa ra được các giả định cơ bản và rõ ràng trong nghiê;n cứu để có thể đánh giá được nghiê;n cứu trê;n cơ sở các giả định này;
3. Không nhận ra được các hạn chế tiềm ẩn hoặc rõ ràng trong phương pháp tiếp cận, do đó làm hạn ch?? kết luận, đồng thời không nhận ra được các hạn chế này trong các trường hợp khác;
4. Không thể dự đoán các giả thuyết đối nghịch khác cũng có thể mang lại kết quả nghiê;n cứu như vậy, từ đó thách thức các giải thích và kết luận của nhà nghiê;n cứu.
5. Phần lớn các vấn đề nê;u trê;n có thể giải quyết được nếu trước khi bắt đầu dự án nghiê;n cứu có thể xây dựng được một đề cương nghiê;n cứu, từ đó nhà nghiê;n cứu có thể lập kế hoạch cho quá trình nghiê;n cứu, tức là tính toán được cần làm những gì, cần đo lường những gì và đo lường như thế nào. Việc thực hiện nghiê;n cứu phải được tiến hành theo đề cương nghiê;n cứu. Thông thường, các nhà nghiê;n cứu cũng viết đề cương nghiê;n cứu để xin tài trợ hoặc đề nghị các cơ quan xem xét và phê; duyệt nghiê;n cứu theo nguyê;n tắc. Khi viết một đề cương nghiê;n cứu nê;n lưu ý các vấn đề như sau: (xem ví dụ, Hội thảo về các phương pháp nghiê;n cứu tại Đại học Nam California theo trích dẫn của Asis, 2002):
1. Thách thức cơ bản: Điều gì làm nảy sinh vấn đề hoặc khiến bạn quan tâm tới vấn đề?
2. Lý do nghiê;n cứu và cơ sở lý thuyết: Vấn đề nghiê;n cứu có phù hợp với một khung khái niệm rõ ràng nào hay không? Hay nói cách khác, bạn có thể bắt đầu vấn đề từ các khái niệm hợp lý, các mối quan hệ và kỳ vọng dựa trê;n các tư tưởng hiện thời trong lĩnh vực này không? Bạn có thể xây dựng được một khung khái niệm cho các ý tưởng của mình nhằm đưa ra khái niệm, định hướng và phương hướng cho tư duy hay không?
3. Trình bày mục đích hoặc vấn đề nghiê;n cứu: Xác định vấn đề nghiê;n cứu. Bạn dự định nghiê;n cứu và khảo sát về những vấn đề gì? Nghiê;n cứu được đưa ra trong bối cảnh nào? Mục tiê;u tổng quát của nghiê;n cứu là gì? Tại sao vấn đề đó lại quan trọng?
4. Những câu hỏi sẽ được nghiê;n cứu trả lời: Khi hoàn thành nghiê;n cứu, các câu hỏi nào được kỳ vọng sẽ có câu trả lời hợp lý?
5. Trình bày các giả thuyết hoặc mục tiê;u nghiê;n cứu: Nê;u ra các giả thuyết nghiê;n cứu cụ thể mà bạn sẽ kiểm định hoặc các mục tiê;u cụ thể mà nghiê;n cứu hướng tới. Cần trình bày cụ thể, rõ ràng và đảm bảo chắc chắn rằng mỗi giả thuyết hoặc mục tiê;u đều được trình bày dưới dạng các hành vi có thể quan sát được và các hành vi này cho phép đánh giá khách quan về kết quả nghiê;n cứu.
6. Thiết kế và trình tự nghiê;n cứu: Nê;u rõ các chủ thể nghiê;n cứu là ai, được lựa chọn như thế nào, các điều kiện thu thập dữ liệu, các biến nghiê;n cứu được vận dụng, các công cụ đo lường, các phương pháp thu thập dữ liệu khác sẽ được sử dụng cũng như cách thức phân tích và giải thích dữ liệu.
7. Các giả định: Các giả định nào được đưa ra về bản chất của hành vi đang khảo sát, về các điều kiện mà hành vi xảy ra, về các phương pháp và đo lường hoặc về mối quan hệ của nghiê;n cứu này với các cá nhân và các tình huống khác.
8. Hạn chế: Trong quá trình tiến hành nghiê;n cứu, những hạn chế nào làm giới hạn các kết luận nghiê;n cứu? Những hạn chế nào còn tồn tại trong các phương pháp hoặc trong giới hạn của phương pháp tiếp cận mẫu, các biến không thể kiểm soát, thiết bị đo đạc bị lỗi cũng như các yếu tố khác làm tổn hại đến các giá trị bê;n trong và bê;n ngoài của nghiê;n cứu.
9. Các giới hạn nghiê;n cứu: Bạn đã tự thu hẹp phạm vi nghiê;n cứu như thế nào? Bạn có tập trung vào các khía cạnh được chọn lọc của vấn đề, các lĩnh vực quan tâm cụ thể, phạm vi giới hạn của đề tài cũng như mức độ phức tạp kèm theo?
10. Định nghĩa các thuật ngữ: Giới hạn và xác định các thuật ngữ chủ yếu sẽ được sử dụng, đặc biệt là các thuật ngữ đa nghĩa. Cần chú trọng vào các định nghĩa thao tác khái niệm hoặc hành vi.
Khi thực hiện một dự án nghiê;n cứu, để đưa ra được một báo cáo nghiê;n cứu có chất lượng, nhà nghiê;n cứu thường phải tiến hành các bước sau:
1. Xác định và trình bày vấn đề nghiê;n cứu: a. Đánh giá khả năng nghiê;n cứu của vấn đề và giá trị của nghiê;n cứu; b. Xây dựng các mục tiê;u nghiê;n cứu, bao gồm các mục tiê;u chung và các mục tiê;u cụ thể.
2. Xem xét tài liệu và phỏng vấn các chuyê;n gia để nắm vững vấn đề nghiê;n cứu.
3. Xem xét và hoàn thiện các mục tiê;u nghiê;n cứu.
4. Xây dựng khung khái niệm của nghiê;n cứu (bao gồm các giả định).
5. Trình bày các giả thuyết.
6. Xây dựng khung thao tác khái niệm của nghiê;n cứu.
7. Xác định các trở ngại nghiê;n cứu có thể xảy ra.
8. Xây dựng thiết kế nghiê;n cứu: a. Thiết kế mẫu; b. Phương pháp thu thập dữ liệu; c. Các phương pháp phân tích dữ liệu.
9. Thu thập dữ liệu.
10. Xử lý dữ liệu.
11. Tổng hợp dữ liệu.
12. Phân tích và giải thích dữ liệu.
13. Kết luận và kiến nghị.
14. Báo cáo kết quả nghiê;n cứu.
Tất nhiê;n, các bước thực hiện trê;n không phải là một quy tắc và cũng không nhất thiết phải được thực hiện một cách tuần tự và rập khuôn. Tuy nhiê;n, qua đó chúng ta có thể thấy được một số bước khi tiến hành nghiê;n cứu cũng như nhận ra một số lỗi phổ biến khi tiến hành nghiê;n cứu. Asis (2002) đã liệt kê; các lỗi phổ biến như sau:
1. Thu thập dữ liệu khi chưa xác định rõ kế hoạch hoặc mục đích sử dụng dữ liệu mà chỉ mong có thể xác định được ý nghĩa của dữ liệu sau khi đã thu thập;
2. Lấy tập dữ liệu có sẵn và cố gắng khớp dữ liệu đó với các vấn đề nghiê;n cứu;
3. Xác định các mục tiê;u nghiê;n cứu dưới dạng các mệnh đề chung chung và mơ hồ khiến cho các giải thích và kết luận trở nê;n tùy tiện, vô căn cứ;
4. Thực hiện dự án nghiê;n cứu mà không xem xét các tài liệu chuyê;n môn hiện có về đề tài nghiê;n cứu;
5. Sử dụng các phương pháp nghiê;n cứu đặc biệt chỉ áp dụng cho một tình huống nhất định mà không cho phép khái quát hóa cho các tình huống khác cũng như không đóng góp vào nội dung chính của nghiê;n cứu;
1. Không đưa được nghiê;n cứu vào khung lý thuyết và khái niệm hợp lý, do đó không thể liê;n kết các thành phần của nghiê;n cứu với nhau thành một trình tự có hệ thống, đồng thời không thể cung cấp các đánh giá và thông tin phản hồi cho lý thuyết giáo dục;
2. Không đưa ra được các giả định cơ bản và rõ ràng trong nghiê;n cứu để có thể đánh giá được nghiê;n cứu trê;n cơ sở các giả định này;
3. Không nhận ra được các hạn chế tiềm ẩn hoặc rõ ràng trong phương pháp tiếp cận, do đó làm hạn ch?? kết luận, đồng thời không nhận ra được các hạn chế này trong các trường hợp khác;
4. Không thể dự đoán các giả thuyết đối nghịch khác cũng có thể mang lại kết quả nghiê;n cứu như vậy, từ đó thách thức các giải thích và kết luận của nhà nghiê;n cứu.
5. Phần lớn các vấn đề nê;u trê;n có thể giải quyết được nếu trước khi bắt đầu dự án nghiê;n cứu có thể xây dựng được một đề cương nghiê;n cứu, từ đó nhà nghiê;n cứu có thể lập kế hoạch cho quá trình nghiê;n cứu, tức là tính toán được cần làm những gì, cần đo lường những gì và đo lường như thế nào. Việc thực hiện nghiê;n cứu phải được tiến hành theo đề cương nghiê;n cứu. Thông thường, các nhà nghiê;n cứu cũng viết đề cương nghiê;n cứu để xin tài trợ hoặc đề nghị các cơ quan xem xét và phê; duyệt nghiê;n cứu theo nguyê;n tắc. Khi viết một đề cương nghiê;n cứu nê;n lưu ý các vấn đề như sau: (xem ví dụ, Hội thảo về các phương pháp nghiê;n cứu tại Đại học Nam California theo trích dẫn của Asis, 2002):
1. Thách thức cơ bản: Điều gì làm nảy sinh vấn đề hoặc khiến bạn quan tâm tới vấn đề?
2. Lý do nghiê;n cứu và cơ sở lý thuyết: Vấn đề nghiê;n cứu có phù hợp với một khung khái niệm rõ ràng nào hay không? Hay nói cách khác, bạn có thể bắt đầu vấn đề từ các khái niệm hợp lý, các mối quan hệ và kỳ vọng dựa trê;n các tư tưởng hiện thời trong lĩnh vực này không? Bạn có thể xây dựng được một khung khái niệm cho các ý tưởng của mình nhằm đưa ra khái niệm, định hướng và phương hướng cho tư duy hay không?
3. Trình bày mục đích hoặc vấn đề nghiê;n cứu: Xác định vấn đề nghiê;n cứu. Bạn dự định nghiê;n cứu và khảo sát về những vấn đề gì? Nghiê;n cứu được đưa ra trong bối cảnh nào? Mục tiê;u tổng quát của nghiê;n cứu là gì? Tại sao vấn đề đó lại quan trọng?
4. Những câu hỏi sẽ được nghiê;n cứu trả lời: Khi hoàn thành nghiê;n cứu, các câu hỏi nào được kỳ vọng sẽ có câu trả lời hợp lý?
5. Trình bày các giả thuyết hoặc mục tiê;u nghiê;n cứu: Nê;u ra các giả thuyết nghiê;n cứu cụ thể mà bạn sẽ kiểm định hoặc các mục tiê;u cụ thể mà nghiê;n cứu hướng tới. Cần trình bày cụ thể, rõ ràng và đảm bảo chắc chắn rằng mỗi giả thuyết hoặc mục tiê;u đều được trình bày dưới dạng các hành vi có thể quan sát được và các hành vi này cho phép đánh giá khách quan về kết quả nghiê;n cứu.
6. Thiết kế và trình tự nghiê;n cứu: Nê;u rõ các chủ thể nghiê;n cứu là ai, được lựa chọn như thế nào, các điều kiện thu thập dữ liệu, các biến nghiê;n cứu được vận dụng, các công cụ đo lường, các phương pháp thu thập dữ liệu khác sẽ được sử dụng cũng như cách thức phân tích và giải thích dữ liệu.
7. Các giả định: Các giả định nào được đưa ra về bản chất của hành vi đang khảo sát, về các điều kiện mà hành vi xảy ra, về các phương pháp và đo lường hoặc về mối quan hệ của nghiê;n cứu này với các cá nhân và các tình huống khác.
8. Hạn chế: Trong quá trình tiến hành nghiê;n cứu, những hạn chế nào làm giới hạn các kết luận nghiê;n cứu? Những hạn chế nào còn tồn tại trong các phương pháp hoặc trong giới hạn của phương pháp tiếp cận mẫu, các biến không thể kiểm soát, thiết bị đo đạc bị lỗi cũng như các yếu tố khác làm tổn hại đến các giá trị bê;n trong và bê;n ngoài của nghiê;n cứu.
9. Các giới hạn nghiê;n cứu: Bạn đã tự thu hẹp phạm vi nghiê;n cứu như thế nào? Bạn có tập trung vào các khía cạnh được chọn lọc của vấn đề, các lĩnh vực quan tâm cụ thể, phạm vi giới hạn của đề tài cũng như mức độ phức tạp kèm theo?
10. Định nghĩa các thuật ngữ: Giới hạn và xác định các thuật ngữ chủ yếu sẽ được sử dụng, đặc biệt là các thuật ngữ đa nghĩa. Cần chú trọng vào các định nghĩa thao tác khái niệm hoặc hành vi.
Sau khi nhà nghiê;n cứu đã có đề cương nghiê;n cứu và bắt đầu thực hiện nghiê;n cứu, tiếp đó báo cáo nghiê;n cứu sẽ được soạn thảo, sửa đổi và hoàn thiện. Do vậy, để tiến hành nghiê;n cứu, nhà nghiê;n cứu cần phải có một số kỹ năng như sau:
1. Các kỹ năng thực hành: Thiết kế, lập kế hoạch và xác định phạm vi cho công tác nghiê;n cứu, lập đề cương các báo cáo, định dạng các thư mục, sắp xếp thứ tự ưu tiê;n, viết rõ ràng và trình bày kết quả;
2. Các kỹ năng nghiê;n cứu: Các phương pháp tìm kiếm tài liệu liê;n quan;
3. Các kỹ năng về nhận thức: Xác định các mục tiê;u và giả thuyết nghiê;n cứu, sắp xếp các ý thành những khẳng định và lập luận chặt chẽ, thực hiện các phân tích và suy luận có căn cứ từ dữ liệu cũng như nhận thức được rằng nghiê;n cứu khoa học là sự nghiệp tập thể.
4. Bê;n cạnh đó, sẽ rất hữu ích nếu như nhà nghiê;n cứu biết được những đánh giá của độc giả đối với báo cáo nghiê;n cứu. Cuối cùng, không phải ai khác, nhà nghiê;n cứu chính là người chịu trách nhiệm về các kết quả nghiê;n cứu cũng như nội dung của báo cáo nghiê;n cứu./.
1. Các kỹ năng thực hành: Thiết kế, lập kế hoạch và xác định phạm vi cho công tác nghiê;n cứu, lập đề cương các báo cáo, định dạng các thư mục, sắp xếp thứ tự ưu tiê;n, viết rõ ràng và trình bày kết quả;
2. Các kỹ năng nghiê;n cứu: Các phương pháp tìm kiếm tài liệu liê;n quan;
3. Các kỹ năng về nhận thức: Xác định các mục tiê;u và giả thuyết nghiê;n cứu, sắp xếp các ý thành những khẳng định và lập luận chặt chẽ, thực hiện các phân tích và suy luận có căn cứ từ dữ liệu cũng như nhận thức được rằng nghiê;n cứu khoa học là sự nghiệp tập thể.
4. Bê;n cạnh đó, sẽ rất hữu ích nếu như nhà nghiê;n cứu biết được những đánh giá của độc giả đối với báo cáo nghiê;n cứu. Cuối cùng, không phải ai khác, nhà nghiê;n cứu chính là người chịu trách nhiệm về các kết quả nghiê;n cứu cũng như nội dung của báo cáo nghiê;n cứu./.
Trang web cá cược đường mạt chược